«Βλέπουμε την οργανική εξέλιξη να προσεγγίζει εκείνη μιας συνείδησης, όπου το παρελθόν πιέζει το παρόν και προκαλεί την ανάβλυση μιας νέας μορφής, ασύμμετρης με τις προηγούμενες (…) Η διάνοιά μας εξεγείρεται σε αυτή την ιδέα της απόλυτης πρωτοτυπίας και του απόλυτου χαρακτήρα των μορφών»

Ε. Μπερξόν

Έχετε ακούσει ποτέ κάποια ιστορία για το αμνόφυτο της Ταρταρίας; Ένα μιξογενές πλάσμα ανάμεσα σε φυτό και ζώο από τον κόσμο της βοτανολογίας και απόκρυφης ζωολογίας. Ένα είδος προβάτου που σαν φρούτο ξεπεταγόταν από τον θάμνο που το εγκυμονούσε και έφερε έναν ομφάλιο λώρο σύνδεσης μαζί του. Σε ύψος μπορούσε να φτάσει σχεδόν το ένα μέτρο. Το πρόβατο βοσκούσε όλη τη βλάστηση γύρω του χωρίς να μπορεί να κινηθεί και πέθαινε όταν η χλωρίδα εξαντλούταν και δεν είχε πια άλλη τροφή. Τι μυστήριο θα αποτελούσε αυτό το έμβιο ον για τους Δαρβινιστές και πώς να το εξηγήσουν; 

Ο Γάλλος φιλόσοφος Ντιντερό το αναφέρει στην Εγκυκλοπαίδεια (1751) με το όνομα agnus scythicus ισχυριζόμενος πως πρόκειται για έναν μύθο που είχε πλάσει ο πολυμήναχος Γερμανός Αθανάσιος Κίρχνερ και έκτοτε υιοθετήθηκε και από άλλους διανοητές.  O Άγγλος φυσιοδίφης Χένρυ Λη θα εκδώσει ένα βιβλίο με τίτλο «The Vegetable Lamb of Tartary» (1887), μελετώντας διεξοδικά τον «παράξενο μύθο του φυτού βαμβακιά». Μήπως ο θάμνος της βαμβακιάς έμοιαζε με φυτό στην κορυφή του οποίου ξεπροβάλλουν αρνιά; Οι περιγραφές υποστηρικτών της ύπαρξης του αμνόφυτου που παραθέτει ο Λη είναι σαγηνευτικές. Ορισμένοι  αναρωτιούνται μέχρι σήμερα πώς γίνεται τόσοι πολλοί άνθρωποι στο παρελθόν να πίστεψαν στην ύπαρξη του αμνόφυτου το οποίο ευδοκίμησε κάπου στην Κεντρική Ασία. 

Αλλά μήπως κάποτε όντως υπήρξε; Σε μια από τις απεικονίσεις του, βλέπουμε το αμνόφυτο στον Κήπο της Εδέμ μαζί με τους πρωτόπλαστους Αδάμ και Εύα. Έπειτα ο Guillame de Saluste du Bartas εκδίδει στο Παρίσι το 1578 την ποιητική σύνθεση με τίτλο “La Semaine” όπου αφηγείται την Δημιουργία του κόσμου και αναφέρει την ύπαρξη των αμνόφυτων, που ονομάζονται Borametz, θαυμάζοντας την πλάση του Κυρίου ο οποίος δημιουργεί αγαθά πλάσματα όπως αυτά που είναι ζώα με ρίζες, φυτά με σάρκα και αίμα, δεν έχουν άλλα φύλλα ή άνθη, δεν έχουν φύλο και δεν έχουν φωνή.

Κατά τον Χένρυ Λη, ένα ζωόφυτο με το όνομα Yeduah φέρεται να εντοπίζεται σε εβραϊκές πηγές τουλάχιστον πριν από 1500 χρόνια. Μάλιστα τα οστά του χρησιμοποιούνταν σε μαγικές τελετές. Μεταξύ άλλων περιηγητών, ο διπλωμάτης και αυλικός συγγραφέας  Sigismund von Herberstein το 1517 αναφέρει στις σημειώσεις του από τη Ρωσία ότι ένα τέτοιο φυτό λεγόταν πως φύτρωνε από σπόρους σαν αυτούς του πεπονιού αλλά μεγαλύτερους ενώ τα «μικρά αρνιά» που βλάσταιναν είχαν κεφάλι, μάτια, αυτιά και όλα τα μέλη ενός νεογέννητου αμνού.   

Ο παππούς του Κάρολου Δαρβίνου, ο Εράσμιος, στην ποιητική και φιλοσοφική σύνθεση «Ο Βοτανικός Κήπος» (1791) υποστήριξε πως πρόκειται για ένα ιθαγενές φυτό της Κίνας που καλύπτεται από «πυκνό μαλλί» και ορισμένες φορές δημιουργεί σχηματισμούς που μοιάζουν με ένα αρνί το οποίο στέκεται στα τέσσερα πόδια. 

Σε παλαιότερες πηγές μπορεί κανείς να εντοπίσει στον Ηρόδοτο μια αναφορά για τη μακρινή Ινδία όπου «τα άγρια δέντρα εκεί βγάζουν για καρπό μαλλί ωραιότερο και καλύτερο από των προβάτων και πράγματι οι Ινδοί φτιάχνουν ρούχα απ’ αυτά τα δέντρα». Μεταγενέστερα θα γίνει λόγος για το μόνο φυτό που μπορεί να επιθυμήσουν να γευτούν  οι λύκοι που είναι σαρκοφάγα ζώα. 

Εμείς θα αναλογιστούμε τον συσχετισμό μεταξύ φυτού και ζώου και την επιστημονική δυσκολία να ξεκαθαριστούν με σαφήνεια τα όρια μεταξύ τους, όπως έχει καταδείξει ο Γάλλος φιλόσοφος Ερρίκος Μπερξόν (στο Η δημιουργική εξέλιξη, μτφ Κωστής Παπαγιώργης, Γιάννης Πρελορέντζος, εκδ. Πόλις): 

«Κανένα ακριβές και σαφές γνώρισμα δεν αντιδιαστέλλει το φυτό από το ζώο. Δεν υπάρχει ούτε μια ιδιότητα της φυτικής ζωής που να μην συναντάται σε κάποιον βαθμό, και σε ορισμένα ζώα, όπως δεν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα ζώου που να μην παρατηρείται σε ορισμένα είδη ή σε ορισμένες στιγμές στον φυτικό κόσμο (…) Το ζωικό κύτταρο και το φυτικό κύτταρο προέρχονται από κοινό στέλεχος και οι πρώτοι έμβιοι οργανισμοί ταλαντεύτηκαν μεταξύ της ζωικής και της φυτικής μορφής». 

Και για να φτάσουμε στο δικό μας «Αντιδαρβινικό Όνειρο», την πειραματική διακαλλιτεχνική έκθεση του Sozopolis, ποιος μπορεί να μιλήσει ανερυθρίαστα περί «ανώτερων» εξελικτικά ειδών; Στο έτος της Ποεμοκρατίας 2088, στη βιολογία της ουτοπίας, οδηγούμαστε σε έναν μεταδαρβινικό κόσμο συμβιωτικού οραματισμού.

Η έκθεση «Αντιδαρβινικό όνειρο» παρατείνει τον οραματισμό της: την Κυριακή 7 Μαΐου ο εικαστικός Πάνος Σκλαβενίτης μαζί με φίλους/φίλες θα επιχειρήσουν να δημιουργήσουν ένα συλλογικό γλυπτό που θα παρουσιαστεί κατά τις ώρες λειτουργίας της έκθεσης 19:00 με 22:00. 

Εάν θέλετε να συμμετάσχετε νωρίτερα την ίδια ημέρα στο δημιουργικό εργαστήριο συλλογικού γλυπτού/αμνόφυτου στέλνετε e-mail στο poemokratia@gmail.com για να λάβετε σχετικές οδηγίες. 

SOZOPOLIS_safe_space

Σωζοπόλεως 15

Κυριακή 7 Μαΐου
19:00 με 22:00